Karen Human Rights Group

လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤလၢ ၂၀၂၅ နံၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်မုၢ်နံၤ

 

လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်မုၢ်နံၤဝဲအံၤ ကညီဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ် (KHRG) ပာ်ဖျါထီၣ်ကဒီးအတၢ်အၢၣ် လီၤလၢ ကဒီသဒၢဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်လၢ အအိၣ်လၢလီၢ်ကဝီၤပာ်ပနီၣ်ကညီကီၢ်စဲၣ်အပူၤ ဒီးကီၢ်ပယီၤအပူၤတဖၣ်အခွဲးအယာ် ခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒီးအသူးသ့ၣ်လၤကပီၤန့ၣ်လီၤ. တနံၣ်ညါအံၤဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဟီၣ် ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် မုၢ်နံၤအတၢ်တိာ်ထူ “ပမူလိၣ်ဘၣ်ကိးနံၤနၤ, မ့ၢ်ဝဲဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်” ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ပှၤလၢ ခွဲးယာ်သ့ၣ်တဖၣ်တမ့ၢ်ဒၣ်တၢ်နာ်ဒီး တၢ်ဆိက မိၣ်မှံန့ၢ်တၢ်လၢ အမိၢ်လံၤမိၢ်ပှၢ်တအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်တမ့ၢ်ဘၣ်. မ့မ့ၢ်တခီခွဲးယာ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢ ပလိၣ်ဘၣ်အီၤနီၢ် နီၢ်လၢ ပတၢ်အိၣ်မူကိးမုၢ်နံၤဒဲးန့ၣ်လီၤ. ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်လၢကီၢ်ပယီၤပူၤအံၤ စးထီၣ်ဝဲအသးတနံၣ်ဃီ ဒီး တၢ်ပာ်ပနီၣ်ဝဲဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤဘၣ်ဃးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် (UDHR) ဖဲ ၁၉၄၈ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ် အံၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီနီၢ်နီၢ်ကီၢ်ကီၢ်လၢ ကီၢ်ပယီၤသုးအံၤသမၢဒီးတြီတံၢ်ဃာ် ဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အ ခွဲးအယာ်လၢ အရ့ဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ထွဲတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ, တၢ်အီၣ်တၢ်အီ, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ဒီးတၢ်သဘျ့တဖၣ် လၢအိၣ်ဒီးအကျိၤအကျဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲး စးထီၣ်လၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်ဝဲဟီၣ်ခိၣ် ဒီဘ့ၣ်ခွဲးယာ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢ UDHR အပူၤ လံန့ၣ်လီၤ. ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်သ ဘံၣ် သဘုၣ်လၢကဲထီၣ်အသးအါန့ၢ်လံ အနံၣ် ၇၅ နံၣ် ဃုာ်ဒီး ကီၢ်ပယီၤသုးအတၢ်သူ ဝဲတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးဒီး တၢ်မၤဆါ ပယွဲအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢဆဲးကဲထီၣ် အသးတပယူာ်ဃီ ဒီးအတၢ်ပူၤဖျဲးလၢ တၢ် စံၣ်ညီၣ်အံၤလိၣ်ဝဲနီၢ်နီၢ်လၢတၢ်ကဘၣ်ဟံးထီၣ်အဂ့ၢ်ဝီတုၤလီၤတီၤလီၤ လၢအဆိအချ့လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပတီၢ် ဒ်သိး တၢ်မၤလီၤတံၢ်ဝဲဒၣ်လၢ ပှၤကိးဂၤဒဲးလၢကီၢ်ပယီၤပူၤအံၤဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ ဂံၢ်ခီၣ် ထံးခွဲးယာ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤသပှၢ်တၢၢ်ကသ့ အ ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

စးထီၣ်လၢပယီၤသုးမီၤစိရိၤဟံးဆူၣ်ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ လါဖ့ၣ်ဘြူၤအါရံၣ် ၂၀၂၁ နံၣ်လံၤလံၤန့ၣ်, ပှၤဟီၣ် ခိၣ်ဖိ ခွဲးယာ်အတၢ်အိၣ်သးလၢ ကီၢ်ပယီၤပူၤဟဲ နးဒိၣ်ထီၣ်ဝဲရုၢ်ရုၢ်န့ၣ်လီၤ.[1] ပယီၤသုးဆဲးသူဝဲတၢ်မၤဆါပယွဲလၢ အိၣ်ဒီး အ ကျိၤအကျဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲးသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးဆဲးမၤကမၣ်ဝဲဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ထံဖိကီၢ်ဖိ က မျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်တူၢ်ဘၣ်ဝဲပယီၤသုးအတၢ်ဟဲခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤ, ဒြိ, အတၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်, တၢ်ဒွဲၣ်အူထီၣ် ဒူ သဝီ, တၢ်မၤသံမၤဝီ, တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်ဒုးတံၢ်ဃာ်, တၢ်မၤဆါပယွဲ, ဒီးတၢ်မၤလီၤမၢ်ဆူၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢတၢ်မၤလီၤ မၢ်ဆူၣ်အီၤအကျါ ပၣ်ဃုာ်ဝဲပိာ်မုၣ်ဒီး ဖိဒံဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ်တနီၤန့ၣ် တၢ်သူစ့ၢ်ကီး အဝဲသ့ၣ်ဒ်ပှၤဝံတၢ်ဖိ, ပှၤဒုးနဲၣ်ကျဲ, ပှၤဒီသဒၢတၢ်လၢတၢ်မဲာ်ညါ,  ဒီးပှၤမၤပျီကွံာ်မ့ၣ်ပိၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.[2] တကးဒ်ဘၣ်အမဲာ်ညါ ပယီၤသုး အံၤသူအါထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲ သွံၣ်ထံးမုၣ်ခွါတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကး သ့ၣ်တဖၣ်ဒ်စုကဝဲၤပီးလီ တခါအသိး လၢတၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤ နၢၤအဂီၢ် လၢထံကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်ညါအပူၤန့ၣ်လီၤ.[3] တၢ်မၤပယွဲဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် သ့ၣ်တဖၣ်ဟဲအါထီၣ်ဝဲရုၢ်ရုၢ်အဃိ ဒုး အိၣ်ထီၣ်ဝဲပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ် တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအတၢ်ဂ့ၢ်ကီနးဒိၣ်န့ၢ်အလီၢ် ဒီးပှၤဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး အနီၣ်ဂံၢ်ဟဲအါ ထီၣ်ဝဲ ဂီၢ်မုၢ်ဂီၢ်ပၤန့ၣ်လီၤ. ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤပှၤဘၣ် ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးအနီၣ်ဂံၢ်လၢထံကီၢ် ဒီတဘ့ၣ်ညါအပူၤဟဲအါထီၣ်ဝဲ ဒီးထဲ ကညီကီၢ်စဲၣ်တဘ့ၣ်အပူၤန့ၣ်, ပှၤဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးအနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်အါန့ၢ်ဒံးပှၤ (၁.၂) ကကွဲၢ်န့ၣ်လီၤ.[4] တၢ်မၤဃံးတၢ်လဲၤ ထီၣ်က့ၤလီၤ ဒီးတၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤ အတၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ် မၤတံာ် တာ်ဒီးမၤဘၣ်ဒိစ့ၢ်ကီးဝဲ တၢ်လုၢ်အီၣ် နီၢ်ခိသး သမူသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးဒ်န့ၣ်အသိး တၢ်မၤဟးဂီၤဒီးဟံးဆူၣ်ကွံာ်ထံဖိကီၢ်ဖိ ကမျၢၢ်အတၢ်အီၣ်တၢ်အီ ဒီးကသံၣ်ကသီအပီး အလီသ့ၣ်တဖၣ်လၢတၢ်သမံသမိးအလီၢ် ဃုာ်ဒီးတၢ်ပှ့ၤထီၣ်ကလံၤထီၣ်အံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ကီတၢ်ခဲ ဖးဒိၣ်လၢ တၢ် အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.[5] လီၤဆီဒၣ်တၢ်ဖိဒံဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲဒီး တၢ်မၤဘၣ်ဒိအဝဲသ့ၣ်အခွဲး အယာ် လၢအလိၣ်ဝဲနီၢ်နီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢကအိၣ်မူဘၣ်ဝဲတၢ်အိၣ်မူ လၢအပှဲၤဒီးသူးသ့ၣ်လၤကပီၤအဃိ ကဲထီၣ်ဝဲတၢ် လီၤပျံၤလီၤဘၣ်ယိာ်ဖးဒိၣ် လၢစၢၤသွဲၣ်လၢခါဆူမဲာ်ညါသ့ၣ်တဖၣ် အဂီၢ် ဒီးလၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ ၂၀၂၅ နံၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်မုၢ်နံၤ အတၢ်တိာ်ထူအံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်တခါလၢ အအိၣ်ဒံးဝဲ ဖးယံၤလၢတၢ်မၤလၢပှဲၤထီၣ်အီၤ ကန့ၢ်အဂီၢ် န့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအံၤသမၢဒီးတြီတံၢ်ဃာ်ဝဲဂံၢ်ခီၣ်ထံးခွဲး ယာ်လၢအအိၣ်ဖဲ UDHR အပူၤသ့ၣ်တဖၣ် လၢအပၣ် ဃုာ်ဒီးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့, တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့, ဒီးတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢခွဲးယာ် အိၣ်ဒီးအကျိၤအကျဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ် လီၤ.  အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ခးလီၤတၢ်လၢတၢ်မၤလိကၠိ ဒီးပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်သံတၢ်ပှၢ်ဒီး တၢ် ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးနးနးကျံၤကျံၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်  ဒုးကဲထီၣ်ဝဲတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး, တၢ်တလၢတပှဲၤတကူတလၢ, ဒီးတၢ်ဘံၣ်တၢ် ဘၢအတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ တပယူာ်ဃီန့ၣ်လီၤ.[6]

ပယီၤသုးအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢကမၤဝဲတၢ်ဃုထၢဖဲလါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၂၀၂၅ နံၣ် န့ၣ်ကမၤနးဒိၣ်ဝဲတၢ်အိၣ်သးလၢအ လီၤ ပျံၤလီၤဘၣ်ယိာ်ပာ်စၢၤလံန့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအံၤပၢဝဲတၢ်လီၢ်လၢကီၢ်ပယီၤပူၤ န့ၢ်က့ၤထဲဒၣ်တနီၤဒီး တၢ်လီၢ်ခံပူ သၢပူန့ၣ် အိၣ်လံလၢပှၤပၢၢ်ဆၢတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဖီလာ်လံအဃိ, တၢ်ဃုထၢလၢအဝဲသ့ၣ်ကမၤဝဲလၢ တၢ်နာ်အီၣ်အီၤန့ၢ် သ့န့ၣ်တ မ့ၢ်လၢကဲထီၣ်အသးကသ့ဘၣ်.[7] ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်လၢကီၢ်ပယီၤပူၤသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲဒီး ပယီၤ သုးမီၤစိရိၤအတၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤ အိၣ်လံအနံၣ်နွံဆံဘျဲၣ်လံ ဒီးတုၤကတီၢ်ခဲအံၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်ဆဲးတူၢ်ဘၣ်ဒံးဝဲ တၢ် ထီၣ်ဒုးမၤဆါပယွဲသ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးအါအါဂီၢ်ဂီၢ်, တၢ်ဖီၣ်ဒုးဃာ် လၢတအိၣ်ဒီးဂ့ၢ်ဝီ, ဒီးတၢ်ဆီၣ်တံၢ် မၤပ ယွဲဝဲဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်သဘျ့အခွဲးအယာ်သ့ၣ်တဖၣ်အဃိ, တၢ်ဃုထၢလၢအ တီအတြၢ်ဒီးတၢ်နာ်အီၤအီၤသ့တန့ၣ် တမ့ၢ် လၢအကဲထီၣ်သ့ဘၣ်. တၢ်မၤဝဲတၢ်ဃုထၢဖဲဆၢကတီၢ်တၢ်အိၣ်သးဒ် အံၤန့ၣ် ကဟ့ၣ်ဝဲပယီၤသုးမီၤစိရိၤ စိကမီၤဖိးသဲစး ဒီး မၤယံာ်ထီၣ်အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ပၢ, မၤဟါမၢ်ကွံာ်ဒံၣ်မိၣ်ခြ့ၣ်စံၣ်အတၢ်မၤနၢၤ သ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးကမၤဆူၣ်ထီၣ်ဝဲ ပယီၤသုး မီၤစိရိၤအတၢ်သူဝဲတၢ်ရၤလီၤသနူဒီး တၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးဒ်သိးကဟံးဃာ်ဝဲ တၢ်စိတၢ်ကမီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.[8]

ဖဲအ့ၡၢၣ်မုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးထံကီၢ်ကရၢ (အၣ်စံၣ်ယၣ်) မၤဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ် ဖဲလါအီးကထိဘၢၣ် ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ်, ဘီ မုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢနဲၣ်ရွဲၣ်ခိၣ်ကျၢၢ် အဲၣ်ထိၣ်နံၣ်ဧိၣ် ကူၣ်ထဲရဲၣ်စ် ဃ့ထီၣ်ဝဲ “ကျိၤကျဲလၢတၢ်နာ်အီၣ်အီၤသ့ဒ်သိး တၢ်ကက့ၤ ကဒါက့ၤဆူထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်တၢ်ပၢ” လၢကီၢ်ပယီၤပူၤအဂီၢ် ဒီးဒ်န့ၣ်အသိးဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢပှၤန့ၢ်စိက မီၤဒိၣ်ဘၣ်ထွဲပှၤ ဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် ဘိလ်ခၢၣ်ထၢၣ်ရ်ခ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢတၢ်မၤတၢ်ဃုထၢလၢတၢ်အိၣ်သးဒ်အံၤအ ဆၢကတီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ် တခါလၢ “တၢ်နၢ်ပၢၢ်အီၤတသ့ဘၣ်” တခါန့ၣ်လီၤ.[9] တၢ်မၤတၢ်ဃုထၢအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ သ့ၣ်တဖၣ်လၢ ဘၣ်တၢ်တီခိၣ် ရိၣ်မဲအီၤလၢပယီၤသုးမီၤစိရိၤအံၤ ဘၣ်တၢ်မၤအီၤလၢတၢ်မၤဘၣ်ဒိမၤပယွဲခွဲးယာ် သ့ၣ်တဖၣ် ကဲထီၣ်အသး အဆၢက တီၢ်လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်ဟံးထီၣ်ဂ့ၢ်ဝီနီတမံၤဘၣ်, တၢ်လဲၤကပာ်ဝဲဟီၣ်ခိၣ်ဒီ ဘ့ၣ်အမူအဒါသ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် အပှၤတဝၢ အတၢ်အိၣ်ဘှ့ၣ်ယုၢ်ကလာ်ဒီး တဟံးထီၣ်ဂ့ၢ်ဝီနီတမံၤဘၣ်အံၤ မၤဂၢၢ်ကျၢၤဝဲပယီၤသုးမီၤစိရိၤ အတၢ်မၤပယွဲ ဒီးတြီတံၢ်ဃာ်ဝဲထံဖိကီၢ်ဖိလၢကီၢ်ပယီၤပူၤသ့ၣ်တဖၣ် အဂံၢ်ခီၣ်ထံးခွဲးယာ် သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အပှၤတ ဝၢမ့ၢ်တဒိကနၣ်ဝဲ ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်လၢကီၢ်ပ ယီၤပူၤသ့ၣ်တဖၣ် အကလုၢ်ဘၣ်, မ့ၢ်တမၤလၢပှဲၤအမူအဒါလၢ အအိၣ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢအဖီလာ်ဘၣ် ဒီးမ့ၢ်တပာ်ပှၤအသး သမူလၢမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်ဒီး ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအတၢ်သးစဲ အဖီခိၣ်ဘၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်လၢတၢ်ဆီတလဲအမ့ၢ်အတီဟဲအိၣ်ထီၣ် ကသ့ဘၣ်. အရ့ဒိၣ်ဝဲသပှၢ်ကတၢၢ်လၢတၢ်ကဘၣ် ဟံး ထီၣ်ဝဲတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတုၤလီၤတီၤလီၤဒ်သိး တၢ်ကမၤပတုာ်ဝဲ ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအတၢ်မၤပယွဲသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးဒ်သိးတၢ်က ဟံးထီၣ်ဝဲအခိၣ်အနၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ်ဝီန့ၣ်လီၤ. မ့တမ့ၢ်ဘၣ် န့ၣ်, ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ကဆဲးတူၢ်ဘၣ်တၢ် ဒီး တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်မၤကမၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲး ယာ်အခိၣ်သ့ၣ်မိၢ်ပှၢ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အၢၣ်လီၤလၢ ကဒီသဒၢဒီးမၤဂ့ၤထီၣ်ဝဲ ဖဲ လါဒံၣ်စဲၣ်ဘၢၣ် ၁၀ သီ န့ၣ်လီၤ.

လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်မုၢ်နံၤအဝဲအံၤန့ၣ်, KHRG ဆီၣ်သခူထီၣ်ဝဲပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါဘၣ်ထွဲခဲလၢာ် ပၣ်ဃုာ် ဒီးဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ, ပှၤဟ့ၣ်ကျိၣ်စ့တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ, အၣ်စံၣ်ယၣ်ထံကီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, ပှၤဟ့ၣ်ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ် လိၣ်ဘၣ်တၢ် ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ်, ပှၤဟံးထီၣ်ဂ့ၢ်ဝီသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကဟံးထီၣ်ဝဲ တၢ်ဟူး တၢ်ဂဲၤ ဒ်အအိၣ်ဖျါလၢလာ်အသိးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

  • လ့ၤတက့ၤတဘၣ်တူၢ်လိာ်ပယီၤသုးမီၤစိရိၤ တၢ်မၤတၢ်ဃုထၢအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ ဒီးအတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ က ဟ့ၣ်အဝဲသ့ၣ်စိကမီၤဖိးသဲစးဒ်သိးကန့ၢ်ပၢတၢ်အဂီၢ်တဂ့ၤ. ပာ်ပနီၣ်လၢတၢ်မၤတၢ်ဃုထၢအံၤမ့ၢ်ဝဲ တၢ်တပာ် ကဲဒီး လဲၤကပာ်ဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်လၢကီၢ်ပယီၤပူၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်တၢ်မိၣ်န့ၢ်သးလီ န့ၣ်လီၤ.
  • ပာ်ပနီၣ်လၢပယီၤသုးမီၤစိရိၤအံၤ မ့ၢ်ဝဲပှၤဒုးအိၣ်ထီၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်ဒီး ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤ စၢၤ အတၢ်ဂ့ၢ်ကီအခိၣ်သ့ၣ်မိၢ်ပှၢ်တက့ၢ်.
  • ပာ်ပှၤကညီအသးသမူသ့ၣ်တဖၣ်လၢတၢ်မဲာ်ညါ လၢတၢ်မၤသကိးတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ, တဘၣ်ဟ့ၣ် ပယီၤ သုးမီၤစိရိၤလၢစိကမီၤဖိးသဲစးဘၣ်, ဒီးမၤလီၤတံၢ်လၢတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ, ထံကီၢ်တၢ်ရ့လိာ်မုာ်လိာ်, ဒီးတၢ်မၤ မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်သုတမ့ၢ်တၢ် လၢအကဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ်ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအစိကမီၤ တဂ့ၤန့ၣ်တ က့ၢ်. ဒ်န့ၣ်အသိးမၤကဲထီၣ်လိာ်ထီၣ်တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ ဘၣ်ထွဲတၢ်တြီဃာ်တၢ်ဆါန့ၢ်ပယီၤ သုးမီၤစိရိၤတၢ်စုကဝဲၤ ဒီး တၢ်တြီဃာ်လၢအဂၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်အဂံၢ်အဘါလၢကထီၣ်ဒုးမၤ ဆါပယွဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ် တဖၣ် ကစၢ်လီၤအဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
  • ဟ့ၣ်ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ် တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢအဂၢၢ်ကျၢၤ  ဒီးကြၢးဝဲဘၣ်ဝဲဒီးတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ် အတၢ်အိၣ် သးသ့ၣ်တဖၣ် ခီဖျိလီၢ်ကဝီၤဂံၢ်ခီၣ်ထံးဒီးပှၤတဝၢအတၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ်တက့ၢ်. ပာ်ပနီၣ်ဂံၢ် ခီၣ်ထံးဒီး ပှၤတဝၢ ကရူၢ်ကရၢသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်, အတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်, ဒီးအတၢ်ဖံးတၢ်မၤဒ် သိးကမၤစၢၤဝဲ ပှၤလၢ အတူၢ်ဘၣ်တၢ်နီၢ်နီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, အတၢ်ဒီသဒၢပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်, အတၢ်မၤနီၣ် မၤဃါတၢ်မၤဘၣ်ဒိခွဲး ယာ်သ့ၣ် တဖၣ် ဒီးအတၢ်ဂဲၤလိာ်ကတိၤန့ၢ်ခဲးတၢ် လၢတၢ်ဟံးထီၣ်ဂ့ၢ်ဝီအဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
  • မၤသကိးတၢ်ဒီးလီၢ်ကဝီၤကရူၢ်ကရၢသ့ၣ်တဖၣ်လၢတၢ်ကကွၢ်ဟုၣ်ကွၢ်စုၣ်, မၤနီၣ်မၤဃါ, ဒီးပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်မၤ ဘၣ်ဒိခွဲးယာ်သ့ၣ်တဖၣ်တက့ၢ်. ဒ်န့ၣ်အသိးဒုးအိၣ်ထီၣ်ကျိၤကျဲလၢအဂ့ၤဒီးအကြၢး လၢတၢ်ကဆီၣ်ထွဲ မၤစၢၤ ဝဲပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဒီးအပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.
  • မၤလီၤတံၢ်လၢပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ဒီးကမျၢၢ်လၢအဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးခဲလၢာ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢအရ့ဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒ်အမ့ၢ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဘၣ်ထွဲတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့, တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့, တၢ် အီၣ်န့ၢ်ဂံၢ်န့ၢ်ဘါ, တၢ်အိၣ်ကဒု, ဒီးနီၢ်သးဒီးပှၤတဝၢ အတၢ်ရ့လိာ်မုၣ်လိာ်သ့ၣ်တဖၣ်တက့ၢ်.
  • မၤဆူၣ်ထီၣ်တၢ်ဟံးထီၣ်ဂ့ၢ်ဝီအကျိၤအကျဲသ့ၣ်တဖၣ်လၢ တၢ်မၤအီၤခီဖျိဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်တီတၢ်တြၢ်အကွီၢ် ဘျီၣ်, ထံဂၤကီၢ်ဂၤတၢ်ဟံးထီၣ်ဂ့ၢ်ဝီအတၢ်န့ၢ်ပၢ, တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါသဘျ့သ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးတၢ်မၤလီၤတံၢ်လၢ ပှၤလၢအမၤပယွဲဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်, ပၣ်ဃုာ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ဟံးထီၣ် အဝဲ သ့ၣ်ဂ့ၢ်ဝီကန့ၢ်အဂီၢ်တက့ၢ်.
  • ဟံးဃာ်ဒီးလူၤပိာ်မၤထွဲ “တၢ်တဘၣ်မၢဆူၣ်က့ၤပှၤ ဟဲနုာ်လီၤဃ့ၢ်အိၣ် ကဒုလၢထံကီၢ်ပူၤ” အသဲစးတၢ်ဘျၢ အံၤတက့ၢ်. ဒ်န့ၣ်အသိးမၤလီၤတံၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိက မျၢၢ်လၢအဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး သ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ဘံၣ် တၢ်ဘၢ ဒီးအခွဲး အယာ်လၢကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤ စၢၤဘၣ်ထွဲပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ် လိၣ်ဘၣ်, သဲစးတၢ်ပာ် ပနီၣ် ဒီးတၢ် ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ အဂုာ်အဂၤလၢအ ရ့ဒိၣ်ဝဲသ့ၣ်တဖၣ်တက့ၢ်.
  • ဆီၣ်သခူထီၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အပှၤတဝၢဒ်သိး ကဟံးထီၣ်မၤသကိးဝဲတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတဲာ်တဲာ်ဖျုဖျု ခီဖျိဟ့ၣ် တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢအလိၣ်ဝဲနီၢ်နီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒီးဟ့ၣ်အါထီၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ် အတၢ်အိၣ်သးလၢကီၢ်ပယီၤပူၤဒ်သိးတၢ်ကထီဒါသကိးပယီၤသုးမီၤစိရိၤ ဒီးမၤပတုာ်ကွံာ် တၢ်မၤပယွဲဟီၣ်ခိၣ် ဖိခွဲးယာ်သ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်ပူၤဖျဲးလၢတၢ်ကမၣ် ဒီးလၢတၢ်ကဒီသၢထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ် လၢကီၢ်ပယီၤပူၤသ့ၣ်တဖၣ် အဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.

 

တၢ်ဆဲးကျိး

နီၢ်ဖီလါ - nawpawlah@khrg.org (ကညီကျိာ် ဒီးအဲကလံးကျိာ်)
စီၤအဲလ်ဘၢး - albert@khrg.org (ပယီၤကျိာ်)